De waarde van de stad

Lokale welvaartcreatie, gemeenschapswelvaart, community wealth building, meervoudige waardemodellen … het zijn strategieën om ongelijkheid tegen te gaan. Want ze verschuiven de economie met vrij spel voor ‘de markt’ naar een economie die rijkdom schept in een stad of wijk, en die ook weer laten terugstromen naar de stedelingen. Rijkdom is hier meervoud: welzijn, geld, werkgelegenheid, lokaal ondernemerschap, samenwerking, opleiding, gezondheid, natuur, leefbaarheid, sociale netwerken. Vooral achtergestelde wijken en steden – vaak ontstaan door gentrificatie – kunnen met deze strategieën hun armoede te lijf.

Deze Engelstalige filmpjes leggen community wealth building in 3 minuten en in 6 minuten uit. En deze website is een grote bron voor kennis en materiaal en heeft een compacte flyer.

Bankrekeningen ver weg

Nu is het nog zo dat heel veel geld dat in de stad wordt gemaakt, de stad uitstroomt – een model van financiële extractie. Grote bedrijven, internationale investeerders en speculanten maken hier winst met hun producten en diensten, en die komt op bankrekeningen ver weg. Zo zijn hele huizenblokken en rijen panden een beleggingsobject, gericht op het hoogst mogelijke financiële rendement. Kinderopvang is in handen van hedgefunds, je coffee-to-go bij een internationale keten is goed voor een Amerikaans bedrijf, en toerisme – voor corona een grote inkomstenbron – is vooral gunstig voor de vele hotels met buitenlandse eigenaars. Ook hebben belastingontwijkende multinationals jarenlang in Amsterdam onderdak gevonden in de vorm van ‘voordelige’ constructies waar Amsterdamse bedrijven geen gebruik van kunnen maken. De losse contractvormen in de platformeconomie – taxi’s, vakantieverhuur, bezorging – om de kosten van sociale zekerheid te vermijden, passen ook in dit extractie-model.

Globalisering is kapitaalhandel via het toetsenbord. De reële economie met mensen en banen heeft altijd een echte, fysieke plek.

De huidige, neoliberale economie drijft op die financiële extractie met vrij spel voor ‘de markt’. Met schijnbaar hoge groeicijfers. Schijnbaar, want veel van die groei komt maar bij een kleine groep terecht, in Amsterdam en wereldwijd. Evenals werkgelegenheid: de ruim 3.600 buitenlandse bedrijven in de Metropoolregio Amsterdam zorgen niet voor meer werkplekken.

Dit filmpje legt de Extraction Economy helder uit. De Waarde van Alles over wie welvaart en waarde vernietigen en scheppen is van de vernieuwende econoom Mariana Mazzucato. Hier haar TEDtalk en andere lezingen. En lees De ongelijke stad en het onzekere werk van de kluseconomie.

Haaks op de ratrace

Globalisering is het kenmerk van de huidige economie, lokaal dat van de democratische economie. Globalisering is de ratrace om kapitaal, verhandeld via het toetsenbord. De reële economie met mensen en banen heeft altijd een echte, fysieke plek. Zo heeft een stad – een fysieke plek – er meer aan als je boodschappen en diensten bij een lokale ondernemer haalt dan bij een bedrijf dat winst maakt voor aandeelhouders ver weg. En plaatselijke bedrijven nemen vaker plaatselijke mensen aan en doen hun eigen inkoop ook vaker lokaal.

Lokale welvaartcreatie verschuift macht naar stedelingen en wijkbewoners.

Lokale welvaartcreatie staat haaks op het huidige model en gaat verder dan de plaatselijke loodgieter bestellen. Het is een systeemverandering om waarde en welzijn in de stad te scheppen en te houden. Dit maakt de economie rechtvaardiger en verschuift macht naar stedelingen en wijkbewoners. En er is geen eenduidig ​​stappenplan, het is vooral een methode. Van onderaf en lokaal, met democratisch eigenaarschap en zelfbeschikking van de gemeenschap, wijk of stad. Het gaat om lokaal en sociaal ondernemerschap, eerlijke werkgelegenheid en een eerlijk loon. Om welvaart delen, en een lokale gemeenschap economisch stabiel maken en houden.

Het Britse Centre for Local Economic Strategies (CLES) heeft heel veel materiaal ontwikkeld voor en over lokale welvaartcreatie.

In het hart

Amsterdam kent al initiatieven die vanuit lokale welvaartcreatie werken en denken zoals Ru Paré Community in Nieuw-West, Hart voor de K-buurt in Zuid-Oost en Verdedig Noord in Noord. En nu de coronacrisis de ongelijkheid hard onder onze neus wrijft en de gemeente de donuteconomie omarmt, is de stad rijp voor een bredere strategie met welzijn in het hart ervan (zie Corona, de uitvergroter).

Elke stedeling heeft een talent en schept waarde.

Er zijn veel lessen voorhanden van andere steden en hun lokale welvaartmakers, deskundigen en onderzoekers. Zo is elke vorm van lokale welvaartcreatie anders door de fysieke plek, omstandigheden, hulpbronnen en politiek. De strategie moet de wijk of de stad helpen herstellen – dat is meer dan lokaal meer geld verdienen. Cruciaal zijn samenwerking en duurzame relaties tussen bewoners, overheid, coöperaties, lokale ondernemers, afnemers. Evenals het principe van inclusie: werk of kansen voor groepen die achtergesteld, uitgesloten, gemarginaliseerd en uitgebuit zijn – omdat elke stedeling een talent heeft en waarde creëert.

Vind hier 8 principes van lokale welvaartcreatie. Dit artikel gaat wat uitgebreider in op die principes om lokale welvaart op te bouwen. Lees hier over de kansen om in Amsterdam echt een economie van welzijn te maken.

Het verhaal van twee steden

Twee steden worden vaak als voorbeeld van lokale welvaartcreatie aangehaald: Cleveland in Ohio, VS en Preston in Groot-Brittannië. Cleveland is een van de armste steden van de VS, met een verlaten industrie en bijna 40 procent van de bewoners op of onder de armoedegrens. In 2008 is daar de grootschalige werknemerscoöperatie Evergreen Cooperatives van de grond gekomen, met een wasserij, een aannemersbedrijf in duurzame energie en de grootste stadsboerderij van Amerika. Ze werken allemaal duurzaam en leveren aan de grootste scholen en universiteiten van Cleveland en andere instellingen. Werkers verdienen boven het minimumloon, kunnen een belang in hun bedrijf kopen en inspraak krijgen. De coöps voorzien in banen voor ex-gedetineerden en anderen die moeilijk aan het werk komen. In 2020 zijn er ruim 220 mensen aan het werk en is de omzet 12,3 miljoen dollar.

Universiteiten, hogescholen, woningcorporaties, hulpdiensten, zorginstellingen doen hun inkopen lokaal. Daardoor blijft het geld binnen de gemeenschap.

Preston heeft het Cleveland-model aangepast naar eigen omstandigheden. Voor 2011 lag deze kleine stad in Lancashire op z’n gat. Getroffen door de crisis, een op de drie kinderen leefde in armoede, en het hoogste zelfmoordcijfer van Engeland. In 2011 gooide de gemeente het roer om met community wealth building en beleid voor ankerinstellingen. Ankerinstellingen zijn instellingen die aan een stad verbonden zijn, zoals universiteiten, hogescholen, woningcorporaties, hulpdiensten, zorginstellingen. In plaats van inkopen te doen bij organisaties en bedrijven buiten de stad, doen zij dat lokaal – het geld blijft daarmee binnen de gemeenschap. En waar er lokaal geen goederen of diensten beschikbaar waren, zijn werknemerscoöperaties opgezet. In 2012 gaven zes ankerinstellingen slechts 5 procent van de 750 miljoen pond lokaal uit. Vier, vijf jaar later is dat 19 procent, en zijn er honderden nieuwe banen ontstaan.

Beide modellen vinden hun wortels in het Baskische Mondragón, ontstaan in 1956 en nu een federatie van 96 coöperaties – onder meer in technologie, innovatieve ontwikkeling, onderwijs, landbouw en een bank – met bijna 81.000 werkers.

Deze podcast vertelt wat Preston deed om rijkdom in de stad te houden. In deze talkshow vertelt caféhouder Kay wat lokale welvaartcreatie voor haar en haar stad heeft gedaan. Deze film laat de ontstaansgeschiedenis van de werknemerscoöperatie in Cleveland uitgebreid zien. Nog meer achtergrond vind je in Eigenaar van je eigen baan door Ted Howard, een van de architecten van het Cleveland-model.