Schoonmakers, bezorgers, oppassers, taxichauffeurs: duizenden Amsterdammers vinden werk via platforms die vraag en aanbod bij elkaar brengen. Het lijkt neutrale bemiddeling of een online prikbord, maar het is een verdienmodel. De ingehuurde krachten dragen zelf de risico’s.
De platforms zijn een ster in elektronische disciplinering van hun opdrachtnemers. Zij werken niet voor een werkgever, voor iemand van vlees en bloed, maar voor een app. Het algoritme is de baas. Alles wordt bijgehouden: waar je bent geweest, waar je hebt gelopen of gereden, waar je bent gestopt, en hoe lang je daar allemaal over doet. Dan is er vaak nog een ratingsysteem als een soort competitie: haal je te lage beoordelingen, dan kun je minder werk aangeboden krijgen. Op andere platforms moet je met je uurtarief tegen anderen bieden. De arbeidsvoorwaarden zijn vaak beroerd – zo wordt de wachttijd tot je aan een volgende klus kan beginnen, vaak niet betaald.
Meer over de platform- en data-economie vind je in Data stromen door de stad. Kijk hier naar de klik- en kluseconomie. En ontdek Fearless Tech & Digitale Moed, een online expo over de werkelijke gevolgen van de platformeconomie.
De groep werkende armen in Amsterdam is twee keer zo groot als het landelijke gemiddelde
Onzichtbaar
Platformwerkers verkeren voortdurend in ‘arbeidsonzekerheid’. Dit soort flexibilisering van de arbeidsmarkt heeft, vooral in grote de steden, er volgens het SCP toe geleid dat de groep werkende armen in Amsterdam twee keer zo groot is als het landelijke gemiddelde van 4,6 procent.
In de coronacrisis blijken de platformwerkers zo goed als onzichtbaar: de vele tienduizenden ‘zelfstandige’ platformwerkers die niet aan de urennorm van 24 uur per week voldoen of geen inschrijving hebben bij de Kamer van Koophandel, vallen buiten elke regeling voor inkomenssteun.
In het Verenigd Koninkrijk heeft de rechter bepaald dat chauffeurs van Uber geen zelfstandigen zijn. De FNV die eerder een rapport schreef de over schade die platformbedrijf Uber aanricht, heeft de taxidienst hier ook voor de rechter gedaagd. Lees ook Corona, de uitvergroter
Varkensboeren en zorgverleners
In Nederland bestaan er eigenlijk geen democratische stedelijke platforms of platformcoöperaties, wel een coöperatief dataplatform voor varkensboeren. In andere landen zijn wel stedelijke platform co-ops te vinden. Zoals de Green Taxi Cooperative, een coöperatie in Denver van zo’n 800 chauffeurs waar gebruikers op een gezamenlijke app een rit kunnen bestellen. Eva is een ride-sharing app in het Canadese Quebec, in prijs vergelijkbaar met Uber maar als coöperatie met betere lonen voor de leden.
Bij Up&Go een platform van huishoudelijke schoonmakers in New York, zijn de schoonmakers – vooral armere Latijns-Amerikaanse migranten – zelf eigenaar van de coöperatie. Ook de platformsoftware is in handen van de schoonmakers. In tegenstelling tot commerciële bemiddelingsplatforms vraagt Up&Go niet meer dan 5 procent van het totale bedrag voor de boekingskosten, de rest gaat naar de schoonmaker zelf.
Londen kent de GoodSAM-app waarmee professionele zorgverleners, zoals dokters of verplegers die geen dienst hebben, worden gekoppeld aan noodgevallen in de nabije omgeving waarbij elke seconde telt.
In de VS verzamelt en ondersteunt Platform cooperativism consortium verschillende platformcoöperatieven. En een nog een serie voorbeelden van platform co-ops vind je op wikipedia.
