Mini-encyclopedie municipalisme

Simpel gezegd: een eerlijker stad met meer macht voor burgers, sterkere lokale democratie, en een overheid die ten dienste staat van burgers. Met een economie waarin geld niet weglekt maar juist wordt geïnvesteerd in bewoners, wijken, buurten, de stad zelf. En dit kan allerlei vormen aannemen: commons, coöperaties in zorg en andere diensten, energiecollectieven, sociale ondernemingen, ideële banken, alternatieve munten, broedplaatsen, wijkcomités … Lokaal, stedelijk, in wijken en buurten. Hét municipalisme bestaat niet, elke stad doet het op zijn eigen manier. Economische omstandigheden, politieke en sociale cultuur, machtsverhoudingen zijn immers overal verschillend.

Over de internationale wortels van het municipalisme. Uit de Groene Amsterdammer: Nieuwe politiek of stadsromantiek? Uitleg in een Britse animatie. En Municipalism for dummies.
Lees ook De stad als snelkookpan. En Wie beslist over de stad?

Een democratische economie is geen model waarin een kleine groep machtige bezitters, beleggers en bedrijven de meeste welvaart hebben en het geld dat ín de stad verdiend wordt er met grote stromen uit gaat – zoals in de neoliberale spelregels het geval is. Het is wel een model dat het welzijn van mens en milieu als doel heeft, en de wensen, behoeften en belangen van ons allemaal dient. De stad is ‘van ons’ en basisbehoeften – wonen, zorg, opleiding, energie, water – kun je niet aan de markt overlaten. Steden, buurten en wijken zijn goede laboratoria om te bouwen aan een democratische economie die veel meer oplevert voor iedereen.

De drie belangrijkste ingrediënten:

• nieuwe, democratische en collectieve manieren van zeggenschap, eigendom en beheer,
• lokaal waarde scheppen in stad, wijk of buurt,
• lokale overheid en burgers werken samen in publiek-civiele partnerschappen.

Lees hier hoe stad en samenleving zo ongelijk zijn geworden, en hoe een rechtvaardige Amsterdamse stadseconomie eruit kan zien. 
Meer over beheer en zeggenschap in De doe-het-zelf-aanpak van de commons en over lokale welvaart in De waarde van de stad. Meer achtergrond in Wie beslist over de stad? en Het kan: rechtvaardige huisvesting in Amsterdam.
En hoe de platformeconomie onzeker werk schept en hoe ons digitale leven democratischer kan.
Bekijk de Amerikaanse filmpjes over transforming cities, changing the system en The Making of a Democratic Economy. En hier vind je Strategies for a democratic economy.

Lokale welvaartcreatie, community wealth building, heeft alles te maken met geld, waarde en welvaart in de stad scheppen en houden. Dan gaat ’t over lokale ondernemers, het lokale midden- en kleinbedrijf, coöperaties, commons, maar ook buurtorganisaties en -netwerken die vaak onbetaald veel waarde toevoegen.

Community wealth building is ook een strategie waarbij zogeheten ankerinstellingen hun goederen en diensten lokaal inkopen. Dit zijn instellingen die niet naar een ander deel van het land kunnen verhuizen, zoals universiteiten, hogescholen, lokale woningcorporaties, hulpdiensten, ziekenhuizen. In plaats van bestellingen te doen bij grote bedrijven buiten de stad, doen ze dat bij lokale ondernemers en coöperaties – daardoor blijven geld en banen binnen de gemeenschap.

Deze animatie legt community wealth building eenvoudig uit. Bekijk het Cleveland Model, de eerste stad die community wealth building toepaste. En hoe een andere stad het overnam in From Cleveland to Preston. Kom meer te weten over 8 basisprincipes. 
Lees hoe stad en samenleving zo ongelijk zijn geworden en hoe waarde, welzijn en werk in de stad kunnen blijven.

In een sociale, rechtvaardige, inclusieve en solidaire stad staan bewoners voorop: zij hebben direct invloed op hun buurt, wijk en stad, met vergaande macht om te beslissen. In plaats van elkaar te beconcurreren zoeken burgers en sociale bewegingen (en soms politieke partijen) elkaar juist op. Dat kan op allerlei manieren, ver van partijpolitiek: burgerplatforms, buurtassemblees, gezamenlijke buurtbudgetten enzovoorts. Directe democratie is niet alleen een politieke praktijk, maar gaat ook over democratische economie.

Lees ook over De doe-het-zelf-aanpak van de commons en hoe meer macht bij stedelingen en wijkbewoners lokale welvaart vergroot.
Over burgers die zelf bepalen waar hun belastinggeld aan wordt besteed door Rutger Bregman. Over burgerberaad door Denker des Vaderlands Daan Rovers. En Ervaringen in participatieve democratie verzameld door International Observatory on Participatory Democracy (IOPD).

Commons is een sociaal systeem dat min of meer los staat van markt of overheid, waarbij een gemeenschap van burgers samen een hulpbron beheert – denk aan water, energie, internet, zorg. Hulpbronnen die nodig zijn voor het voortbestaan van een gemeenschap. Als een commons werken, commoning, vraagt om samenwerking, zorgzaamheid en gaat uit van de wederkerige mens in plaats van de economische mens. Commons zijn een lokale praktijk en beweging van onderop en laten economische en immateriële waarde terugvloeien naar de gemeenschap, buurt, wijk of stad.

Lees wat het Commons Network doet. Commons in Amsterdam is het platform voor stedelijke commoners. Bekijk de filmpjes How Does the Commons Work? en The City as a Commons. En lees wat de doe-het-zelf-aanpak van de commons inhoudt.

Energie is een basisbehoefte voor burgers en bedrijven, voor ziekenhuizen en scholen, voor theaters en telecom. Een voorziening die niet aan de markt kan worden overgelaten. Daarnaast kan de klimaatcrisis niet langer wachten. Steden zijn grootverbruikers van energie, en stoten nog eens 70 procent van de wereldwijde broeikasgassen uit. Daardoor hebben ze ook een groot deel van de oplossing in handen. Een rechtvaardige energietransitie combineert economische, ecologische en sociale doelen. Met universele toegang en sociale rechtvaardigheid: iedereen moet toegang hebben tot voldoende en betaalbare, duurzame energie.

Lees De klimaatcrisis & een opgewarmde stad, over schone, eerlijke energie die goed is voor Amsterdam en Democratie in energie. 
Een flinke Vlaamse brochure legt Klimaatrechtvaardigheid in een notendop uit. Nog meer achtergrond in Energy democracy to counter the climate catastrophe. Een animatie die de noodzaak van energiedemocratie uitlegt This Is What Energy Democracy Looks Like. En een korte uitleg in over energy poverty.

In Parijs is de watervoorziening niet meer in de handen van een bedrijf dat er winst op wil maken, maar wordt beheerd door het stadsbestuur. Gevolg: betere dienstverlening, grotere efficiency en lagere kosten. In het Noorse Kragerø heeft de gemeente de eerder geprivatiseerde afvalinzameling weer in eigen beheer genomen. Gevolg: minder kosten voor de bewoners, hogere lonen en pensioenen voor werknemers en geen dure aanbestedingsprocessen meer.

Dit staat bekend onder remunicipalisering: diensten die eerder geprivatiseerd waren, komen weer in publieke handen. Scholen, ouderenzorg, theaters, openbaar vervoer, posterijen, water- en energievoorzieningen, telecom, gezondheidszorg, afvalverwerking … het gebeurt in honderden steden over de hele wereld. Veelal met betere arbeidsomstandigheden, meer baanzekerheid, lagere kosten voor burgers en overheden, betere dienstverlening en milieubescherming tot gevolg.

Het rapport De toekomst is publiek geeft talloze voorbeelden uit de hele wereld over democratisch beheer. En de bijbehorende database.
Lees ook hoe waarde, werk en welzijn in de stad kunnen blijven en hoe ons digitale leven democratischer kan.

Koop lokaal, is de aanmoediging tijdens de coronacrisis. Boodschappen die je bij een lokale ondernemer haalt, hebben een groter economisch rendement voor de stad dan spullen kopen bij een bedrijf dat winst maakt voor aandeelhouders.

Ondertussen stroomt er juist heel veel geld – waarde – Amsterdam uit, naar grote bedrijven die niks teruggeven aan de stad. Zo komt van je coffee-to-go het meeste geld op de bankrekening van anonieme aandeelhouders terecht, en zijn kinderopvang en hele huizenblokken in handen van buitenlandse investeerders.

In het huidige, neoliberale economische model wordt die extractie aangemoedigd – zo werkt ‘de markt’. Regels die het milieu beschermen en klimaatverandering tegengaan, die mensenrechten beschermen, worden in dit model beschouwd als marktverstorend. Ook de platformeconomie met allerlei losse contractvormen om de kosten van sociale zekerheid te vermijden is past in het extractie-model.

Een democratische, sociale en solidaire economie laat geld en waarde weer terugvloeien naar de gemeenschap, de wijken en de stad. Waarbij het niet alleen goederen en diensten waardeert, maar ook alle activiteiten die aan onze welzijn bijdragen.

Dit filmpje legt de Extraction Economy helder uit. Over wat extractie te maken heeft met democratisering vind je in We Live in an Extractive Economy, But Can We Make it Better? En De Waarde van Alles vertelt over wie welvaart vernietigen en wie welvaart scheppen.
Lees ook Het probleem van het systeem & het intelligente alternatief, hoe de stadseconomie rechtvaardig kan worden en hoe waarde in de stad kan blijven. 
Nog meer achtergrond in Wie beslist over de stad? en Het kan: rechtvaardige huisvesting in Amsterdam.

Het feminisme heeft een zichtbare rol in de municipalistische beweging. In quota – altijd minimaal de helft vrouwen in functies en panels – en door een minder hiërarchische en ‘mannelijke’ vorm van politiek bedrijven. Als alternatief voor de soms harde politieke stijl van hardcore activisten en ervaren politici. Met bewust meer ruimte voor twijfel en onzekerheid, door elkaar iets te gunnen en plek te bieden aan mensen die niet zo vloeiend uit hun woorden komen. Ook gaat het om aandacht voor zorg voor kinderen, familie en vriendschappen. Evenals de representatie van groepen die nog vaak uitgesloten zijn van macht, zoals mensen van kleur, LHBTI.

Over Municipalism and the Feminization of Politics. En een toolkit in Feminise politics now. En Femcity is een uitgebreid dossier met artikelen, podcasts en discussies.

Of het nu gaat om de fossiele industrie, de woningmarkt, centrale banken, multinationals, bedrijfslobby’s en commerciële netwerken: zij hebben zich wereldwijd georganiseerd. Ook de meeste crises – klimaatcrisis, vluchtelingencrisis, financiële crisis – houden zich niet aan grenzen.

Dat geldt ook voor municipalisten. Om een sociale, gelijkwaardige en solidaire stad met een rechtvaardige stadseconomie te bereiken is internationale samenwerking nodig. Daarvoor zijn zogeheten translokale netwerken essentieel: duurzame netwerk van progressieve steden, stadsbesturen, netwerken, initiatieven en bewegingen in Nederland en Europa die echt samen optrekken.

Over lokale en translokale netwerken in Time to ignite the power of translocal social movements. Over solidariteit bouwen tussen steden in Translocal Solidarity en New municipalism as space for solidarity. En lees De stad als snelkookpan.

Den Haag en Brussel bepalen nog heel veel van het dagelijkse leven. Net als de boardrooms van de City, Wall Street, de Zuidas. Het municipalisme keert dit om: onze eigen, directe, nabije omgeving, dat is waar meer politieke beslissingen zouden moeten vallen. Want we zijn ingebed in een gemeenschap, een wijk, buurt of stad – en daar ervaren en zien we ongelijkheid, armoede, vervuiling, sociale uitsluiting en segregatie het meest direct. En daar kun je het meest direct actie ondernemen.

Lees ook De doe-het-zelf-aanpak van de commons, en hoe we waarde en welzijn in de stad en de wijk kunnen houden.

In Spanje en Chili kennen ze het al: burgerplatforms die een confluencia vormen, een ‘samenvloeiing’ van sociale bewegingen, ngo’s, actiegroepen, buurtcomités, politieke partijen, en losse individuen. Een vorm van directe democratie, en een fundamenteel andere organisatievorm dan de traditionele politieke partijen en coalities zoals wij die kennen. Ook andere Spaanse steden, Napels en Palermo, Grenoble, het Amerikaanse Richmond, het Argentijnse Rosario en het Chileense Valparaiso kennen vormen van confluencia’s.

In zo’n samenvloeiing kunnen burgers op individuele basis lid worden, net als vakbondsleden, activisten en andere bewoners. En burgers die nog niet actief zijn, worden er nadrukkelijk bij betrokken. Het programma komt niet uit de handen van een klein groepje ergens in een kantoor, maar via een breed consultatieproces in de stad. De kandidaten worden door stemming gekozen, en iedereen die wil kan aan die stemming meedoen.